Όταν κάποιος μοιάζει να είναι διαφορετικός από εμάς, υπάρχει περίπτωση να τον αντιμετωπίσουμε, λόγω των στερεότυπων, αρνητικά. Τα άτομα που έχουν αξιολογηθεί αρνητικά από τη κοινωνία, χαρακτηρίζονται ως στιγματισμένα. Το στίγμα αποτελεί μια πραγματικότητα για τους ανθρώπους με ψυχική ασθένεια και όπως οι ίδιοι αναφέρουν αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια για μια ολοκληρωμένη και ικανοποιητική ζωή.
Η κοινωνία αισθάνεται άβολα με την ψυχική ασθένεια επειδή δεν μοιάζει με τις υπόλοιπες ασθένειες όπως οι καρδιακές παθήσεις και ο καρκίνος. Λόγω των ανακριβειών και των παρεξηγήσεων, οι άνθρωποι έχουν καταλήξει να πιστεύουν ότι οι πάσχοντες από μία ψυχική διαταραχή έχουν αδύναμο χαρακτήρα ή είναι εξ ορισμού επικίνδυνοι.
Η ψυχική ασθένεια μπορεί να χαρακτηριστεί ως η αόρατη ασθένεια. Συχνά, ο μόνος τρόπος για να γνωρίζουμε αν κάποιος έχει διαγνωσθεί ότι πάσχει από ψυχική νόσο, είναι να μας το πει ο ίδιος. Η πλειοψηφία της κοινωνίας δεν έχει ιδέα με πόσους ανθρώπους, με ψυχικές διαταραχές, συναναστρέφεται καθημερινά.
- Στις σύγχρονες κοινωνίες, τουλάχιστον ένας στους πέντε θα βιώσουν μια ψυχική διαταραχή κάποια στιγμή στη ζωή τους
- Η ψυχική ασθένεια επηρεάζει άτομα ανεξάρτητα από ηλικία, επάγγελμα ή μορφωτικό επίπεδο.
Ποιες είναι οι επιπτώσεις του στίγματος;
Εάν αρρωστήσετε από μία σωματική ασθένεια, θα επισκεφθείτε ένα γιατρό. Αναρρώνοντας περιμένετε ότι θα επανέλθετε στη συνηθισμένη σας ζωή. Ωστόσο, η ζωή αυτών που έχουν διαγνωστεί με κάποια ψυχική διαταραχή, δεν επιστρέφει πάντοτε στους φυσιολογικούς της ρυθμούς. Αν και ο καθένας έχει το δικαίωμα να συμμετέχει πλήρως στις δραστηριότητες της κοινότητάς του, τα άτομα, που αγωνίζονται να ξεπεράσουν κάποια ψυχική ασθένεια μπορεί να βρεθούν αντιμέτωπα με μια σειρά από μόνιμες απορρίψεις και αποκλεισμούς.
Εξαιτίας του στίγματος, η τυπική αντίδραση που αντιμετωπίζει κάποιος με ψυχική διαταραχή (ακόμη και από τα μέλη της οικογένειάς του) είναι ο φόβος και η απόρριψη. Μερικοί από αυτούς έχουν αποκλεισθεί ακόμη και από το δικαίωμα τους στη στέγαση, τα δάνεια, την ασφάλεια ζωής και την εργασία εξαιτίας του ιστορικού τους με ψυχική ασθένεια.
Επειδή το στίγμα συνδέεται με την ασθένεια, πολλοί διαπιστώνουν ότι έχουν χάσει την αυτοεκτίμησή τους και αντιμετωπίζουν δυσκολίες στη δημιουργία υγειών σχέσεων. Ο στιγματισμός που συνοδεύει την ψυχική νόσο είναι τόσο διάχυτος, ώστε άτομα που υποπτεύονται ότι πάσχουν από κάποια ψυχική ασθένεια είναι τελείως απρόθυμα να αναζητήσουν βοήθεια εξαιτίας του φόβου της απόρριψής τους.
Σε ένα ζευγάρι, ο/η σύζυγος μπορεί να είναι απρόθυμος να χαρακτηρίσουν την/τον σύζυγο ως ψυχικά ασθενή, ενώ οι οικογένεια μπορεί να αποφύγει να αναζητήσει βοήθεια για το παιδί της εξαιτίας του φόβου και της ντροπής.
Γιατί το στίγμα περιβάλλει την ψυχική ασθένεια;
Όλοι μας έχουμε μια εικόνα του ψυχικά ασθενούς. Οι περισσότερες όμως από τις απόψεις και τις ερμηνείες μας, έχουν διαστρεβλωθεί μέσα από βαθιά εδραιωμένες κοινωνικές πεποιθήσεις. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ως αντανάκλαση της κοινωνίας, έχουν συμβάλλει σημαντικά στη συντήρηση αυτής της διαστρεβλωμένης άποψης για τη ψυχική ασθένεια.
Τηλεοπτικοί ή κινηματογραφικοί χαρακτήρες που είναι επιθετικοί, επικίνδυνοι και απρόβλεπτοι μπορεί να έχουν μια συμπεριφορά που να αποδίδεται σε κάποια ψυχική ασθένεια. Η ψυχική νόσος δεν αντιμετωπίστηκε ποτέ με ευαισθησία από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, όπως άλλες ασθένειες.
Περιβαλλόμαστε από στερεότυπα, δημοφιλείς ταινίες παρουσιάζουν δολοφόνους που είναι «τρελοί» ενώ κατά κανόνα δεν υπάρχει ειδησεογραφική κάλυψη της ψυχικής ασθένειας από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης εκτός κι αν συνδέεται με τη βία. Επίσης, ακούμε συχνά την περιστασιακή χρήση όρων όπως «παλαβός» ή «τρελός», συνδυασμένες με αστεία εις βάρος των ψυχικά ασθενών.
Πώς μπορούμε να καταπολεμήσουμε το στίγμα;
Όλοι έχουμε στιγμές που νιώθουμε μελαγχολικοί, νευριασμένοι χωρίς ιδιαίτερη αιτία ή υπερενθουσιασμένοι. Υπάρχουν ακόμα και περίοδοι στη ζωή μας που πιστεύουμε ότι όλοι είναι εναντίον μας και δε μπορούμε να τα βγάλουμε πέρα. Όμως, όλα αυτά τα συναισθήματα, για κάποιον ψυχικά ασθενή είναι συντριπτικά. Δεν υπάρχει συγκεκριμένος τρόπος για να αναπτυχθεί μια ψυχική ασθένεια.
Σε μερικούς ανθρώπους, οφείλεται σε γενετικούς παράγοντες στην οικογένειά του. Άλλες αιτίες μπορεί να έχουν σχέση με στρεσογόνους παράγοντες του περιβάλλοντος όπως οι εμπειρίες σοβαρής παιδικής κακοποίησης, πολέμου, βασανισμού, φτώχειας, απώλειας, απομόνωσης, παραμέλησης ή εγκατάλειψης.
Η ψυχική νόσος μπορεί επίσης να συνδεθεί και με τη κατάχρηση ουσιών. Ανεξάρτητα όμως από το πώς οι άνθρωποι αναπτύσσουν μια ψυχική ασθένεια, υπάρχει συνήθως διαθέσιμη κάποια μορφή υποστήριξης, η οποία μπορεί να τους βοηθήσει να βελτιώσουν την υγεία τους και να ζήσουν μια παραγωγική ζωή. Θεωρείται κρίσιμης σημασίας η υποστήριξη της οικογένειας, των φίλων και των συναδέλφων.